Ubiegłoroczny urlop u przyjaciół w Szwecji i to, co pokazali mi w związku z transparentnością, wzbudziło moje zainteresowanie i pytanie o RODO. Czy ono naprawdę w Szwecji istnieje. 

W Szwecji istnieją strony internetowe, które umożliwiają dostęp do takich informacji, bazując na publicznych rejestrach i zasadzie jawności informacji. Oto kilka przykładów stron i usług, które oferują tego typu dane:

Ratsit.se

• Co znajdziesz:
  Ratsit to jedna z najbardziej rozbudowanych platform gromadzących dane osobowe dostępne publicznie w Szwecji. Można tam znaleźć informacje o:

  • Rocznych dochodach danej osoby,
  • Majątku, w tym posiadanych nieruchomościach,
  • Wiek, adres, a także współlokatorów czy członków rodziny,
  • W niektórych przypadkach – informacje o samochodach i innych aktywach.

• Adres: www.ratsit.se

3. Merinfo.se

• Co znajdziesz:
  Merinfo to serwis podobny do Ratsit. Umożliwia dostęp do:

  • Informacji o dochodach i majątku,
  • Adresu zamieszkania,
  • Posiadanych nieruchomości i samochodów,
  • Wiek osoby oraz jej możliwych współlokatorów.

• Adres: www.merinfo.se

5. Upplysning.se

• Co znajdziesz:
  Upplysning specjalizuje się w gromadzeniu danych o osobach fizycznych i firmach. Oferuje m.in.:

  • Informacje o zadłużeniu,
  • Dochodach,
  • Historii majątkowej i rejestrowej.

• Adres: www.upplysning.se

6. Lexbase.se

• Co znajdziesz:
  Lexbase pozwala na dostęp do danych sądowych i wyroków dotyczących osób fizycznych oraz firm. Możesz tam znaleźć informacje o ewentualnych postępowaniach karnych lub cywilnych dotyczących danej osoby.

• Adres: www.lexbase.se

Dlaczego to możliwe?

Takie serwisy działają w pełni legalnie, ponieważ korzystają z publicznych rejestrów państwowych, takich jak:

• Skatteverket (Urząd Podatkowy) – dane o dochodach,
• Lantmäteriet (Urząd Geodezyjny) – dane o nieruchomościach,
• Transportstyrelsen (Urząd Transportu) – dane o pojazdach.

Zasada jawności informacji w Szwecji pozwala na to, by te dane były publicznie dostępne, o ile nie naruszają prywatności w sposób uznany za niezgodny z interesem publicznym.

Czy można się przed tym chronić?

Tak, w szczególnych przypadkach można złożyć wniosek o utajnienie swoich danych w rejestrach publicznych. Dotyczy to m.in. osób, które mogą być narażone na zagrożenie (np. ofiar stalkingu lub przemocy). Procedura wymaga jednak uzasadnienia i nie jest automatyczna.

W Szwecji obowiązuje RODO (Rozporządzenie o Ochronie Danych Osobowych), czyli General Data Protection Regulation (GDPR). RODO jest unijnym rozporządzeniem, które weszło w życie 25 maja 2018 roku i dotyczy wszystkich krajów członkowskich Unii Europejskiej, w tym Szwecji.

W Szwecji, podobnie jak w innych państwach UE, RODO reguluje sposób, w jaki firmy, organizacje i instytucje publiczne przetwarzają dane osobowe obywateli. Dotyczy to takich kwestii, jak:

• prawo do ochrony danych osobowych,
• przejrzystość w zbieraniu i wykorzystywaniu danych,
• obowiązek zgody na przetwarzanie danych,
• prawo do "bycia zapomnianym", czyli usunięcia danych na żądanie.

Dodatkowo, w Szwecji wdrożono krajowe przepisy uzupełniające RODO, znane jako Dataskyddsförordningen (Szwedzka ustawa o ochronie danych osobowych). Organem nadzorującym przestrzeganie RODO w Szwecji jest Datainspektionen, czyli Szwedzki Urząd ds. Ochrony Danych (obecnie nazywany Integritetsskyddsmyndigheten, czyli Urząd ds. Ochrony Prywatności).

RODO czyli GDPR rzeczywiście chroni dane osobowe obywateli UE, w tym w Szwecji, jednak istnieją pewne okoliczności, które pozwalają na publiczne udostępnianie takich informacji – i to jest specyficzne w przypadku Szwecji. Już wyjaśniam, jak to działa:

1. Szwedzka kultura otwartości informacji publicznej

Szwecja od dawna ma jeden z najbardziej otwartych systemów informacji publicznej na świecie. W ramach zasady zwanej "offentlighetsprincipen" (zasada jawności), każdy obywatel ma prawo dostępu do dokumentów i informacji publicznych przechowywanych przez instytucje państwowe. Ta zasada obowiązuje od 1766 roku (!) i jest częścią szwedzkiej konstytucji.

Jawność obejmuje m.in.:

• dochody podatników (na podstawie danych urzędów skarbowych),
• informacje o posiadanych nieruchomościach i pojazdach (na podstawie rejestrów publicznych),
• inne dane, które są uznawane za informacje publiczne.

2. RODO a interes publiczny

Choć RODO chroni dane osobowe, w ramach tego rozporządzenia istnieją wyjątki związane z interesem publicznym. Szwecja wykorzystuje ten wyjątek, aby zachować swoją zasadę jawności, która ma na celu:

• zapewnienie transparentności działania instytucji publicznych,
• umożliwienie obywatelom wglądu w działalność organów państwowych,
• promowanie odpowiedzialności i zapobieganie korupcji.

Dane takie, jak wysokość dochodów, posiadane nieruchomości czy samochody, są uznawane w Szwecji za informacje publiczne, a nie prywatne, jeśli są zgromadzone w rejestrach państwowych.

3. Kto może udostępniać dane?

Informacje te są często dostępne za pośrednictwem oficjalnych instytucji lub podmiotów prywatnych, które działają legalnie na podstawie dostępu do publicznych rejestrów. Na przykład:

• Urzędy podatkowe (Skatteverket) udostępniają dane o dochodach obywateli.
• Rejestry nieruchomości i pojazdów mogą być przeszukiwane w ramach publicznych baz danych.
• Prywatne firmy (np. serwisy internetowe) mogą gromadzić te dane i udostępniać je odpłatnie lub w celach informacyjnych, o ile działają zgodnie z prawem.

4. Przykłady w praktyce

• W Szwecji można legalnie sprawdzić, ile zarabia twój sąsiad, korzystając z danych dostępnych przez urząd podatkowy.
• Informacje o własności samochodów są publiczne, ponieważ rejestry pojazdów są jawne.
• Dane o własności nieruchomości i adresach zamieszkania również są dostępne, ponieważ są częścią rejestrów publicznych prowadzonych przez szwedzkie urzędy.

5. Czy to jest kontrowersyjne?

Dla wielu osób (zwłaszcza spoza Szwecji) taka jawność jest zaskakująca, a nawet budzi wątpliwości w kontekście ochrony prywatności. Jednak w Szwecji przyjmuje się, że zasada jawności służy większemu dobru publicznemu. Mimo to obywatele mogą wystąpić o utajnienie swoich danych, np. w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa osobistego (np. jeśli ktoś obawia się stalkingu).

6. Różnica między Szwecją a innymi krajami UE

Większość państw UE traktuje takie dane jako prywatne i nie udostępnia ich publicznie, nawet jeśli są w posiadaniu instytucji publicznych. W Szwecji jednak otwartość informacji jest głęboko zakorzeniona w kulturze i prawie, dlatego takie wyjątki są respektowane w ramach RODO.

Podsumowanie

W Szwecji dostęp do danych takich jak dochody, adresy czy pojazdy jest legalny ze względu na zasadę jawności informacji publicznej i interes publiczny. Choć RODO chroni dane osobowe, to lokalne przepisy konstytucyjne i wyjątki dla interesu publicznego pozwalają na udostępnianie takich informacji. Jeśli jednak ktoś nie chce, by jego dane były publiczne, może wnioskować o ich ukrycie w szczególnych przypadkach.