Turystyka społeczna to koncepcja, która skupia się bardziej na jednym z dwóch wymiarów turystyki określanej mianem zjawiska społeczno gospodarczego i wykracza poza tradycyjne rozumienie podróżowania. Jest to forma turystyki, która stawia na pierwszym miejscu potrzeby ludzi, niezależnie od ich wieku, statusu społecznego, ekonomicznego czy zdrowotnego. Jej głównym celem jest równość w dostępie do korzyści płynących z turystyki, tworzenie wspólnot oraz promowanie wartości społecznych poprzez podróże.

Czym jest turystyka społeczna?

Turystyka społeczna w dzisiejszych czasach rozumiana jest z jednej strony jako dawna forma turystyki dla osób będących w słabszej kondycji ekonomicznej, z drugiej jako akcent, który we wszystkim, co jej towarzyszy, by mogła być nazwana turystyką znacznie bardziej skupia się na człowieku i tym, jak turystyka może na niego wpływać a on na turystykę aniżeli na ekonomicznych jej aspektach. Turystyka społeczna cechuje się m.in. tym, że:

1. Eliminuje bariery dostępu do turystyki. Obejmuje działania, które umożliwiają korzystanie z podróży osobom, które napotykają na przeszkody związane z ograniczeniami finansowymi, zdrowotnymi czy społecznymi. Turystyka społeczna usuwa przeszkody uniemożliwiające podróżowanie osobom, które borykają się z ograniczeniami finansowymi, zdrowotnymi czy społecznymi. Dzięki temu pozwala na pełniejsze korzystanie z walorów turystycznych przez seniorów, osoby z niepełnosprawnościami, rodziny wielodzietne czy młodzież z trudnych środowisk. Tworzy inkluzywne oferty, które odpowiadają na zróżnicowane potrzeby uczestników, czyniąc turystykę bardziej dostępną i równą.
2. Buduje wspólnoty. Dzięki turystyce społecznej podróże stają się narzędziem integracji społecznej, promując wspólne doświadczenia, które łączą ludzi z różnych środowisk. Podróże w ramach turystyki społecznej to coś więcej niż tylko poznawanie nowych miejsc. Są one okazją do integracji, nawiązywania relacji i budowania więzi społecznych. Wspólne doświadczenia, takie jak wycieczki edukacyjne, rodzinne wypady czy grupowe warsztaty, pomagają przełamywać bariery między ludźmi z różnych środowisk. Dzięki temu turystyka społeczna wzmacnia poczucie przynależności i wspólnoty.
3. Podkreśla wartość edukacyjną. Turystyka społeczna jest szansą na naukę, rozwój osobisty i poznawanie nowych kultur oraz tradycji w sposób dostępny dla wszystkich. Turystyka społeczna łączy przyjemność z podróżowania z edukacją. Uczestnicy mogą poznawać historię, kulturę, przyrodę i tradycje w sposób przystępny i dostosowany do ich potrzeb. Wyjazdy edukacyjne dla dzieci i młodzieży, programy dla seniorów czy warsztaty dla osób z niepełnosprawnościami stają się szansą na rozwój osobisty i zdobywanie nowych umiejętności, wzbogacając jednocześnie ich wiedzę o świecie.
4. Promuje solidarność społeczną. Dzięki odpowiednio zaprojektowanym programom turystyka społeczna wspiera grupy wykluczone, takie jak osoby z niepełnosprawnościami, seniorzy czy rodziny o niskich dochodach. Turystyka społeczna wspiera grupy marginalizowane, integrując je w społeczeństwie i dając możliwość uczestnictwa w pełni wartościowych doświadczeniach. Odpowiednio zaprojektowane programy turystyczne mogą pomóc osobom z niepełnosprawnościami, rodzinom o niskich dochodach czy seniorom w przełamywaniu izolacji społecznej. W ten sposób turystyka staje się narzędziem zmniejszania nierówności i budowania społeczeństwa opartego na wzajemnym szacunku i solidarności.
5. Bywa społecznie (oddolnie) organiozowana. Jest kreowana lokalnie przez aktywistów i samorządowców, którzy tworzą przystępn programy rozwoju turystyki mające w założeniu odpowiadać na potrzeby mieszkańców i odwiedzających. Turystyka społeczna często opiera się na inicjatywach oddolnych, realizowanych przez lokalne społeczności, organizacje pozarządowe czy grupy nieformalne. Działania te skupiają się na organizowaniu turystyki poprzez przygotowanie oferty turystycznej, tworzenie produktów turystycznych, sieciowaniu podmiotów, aby czerpać sprawiedliwie korzyści z turystyki. Oddolna organizacja pozwala na lepsze zrozumienie lokalnych realiów i włączenie społeczności w procesy decyzyjne, co dodatkowo wzmacnia zaangażowanie i współodpowiedzialność za rozwój turystyki.

Co obejmuje turystyka społeczna?

Turystyka społeczna ma szeroki zakres działań i inicjatyw. Są to m.in.

• Programy turystyki dostępnej. Dostosowane do osób z niepełnosprawnościami lub seniorów.
• Zwiększanie dostępności w przestrzeniach turystycznych poprzez usuwanie barier przestrzennych, komunikacyjnych oraz cyfrowych w atrakcjach turystycznych i podmiotach świadczących usługi turystyczne.
• Wyjazdy edukacyjne. Organizowane dla dzieci i młodzieży, które wzmacniają ich wiedzę i umiejętności społeczne.
• Turystyka rodzinna. Skierowana do rodzin, które nie mogą sobie pozwolić na tradycyjne formy podróżowania.
• Obozy integracyjne. Inicjatywy budujące więzi międzyludzkie, często realizowane z udziałem grup o różnorodnych potrzebach.

Dostępność jako kluczowy element turystyki społecznej

Jednym z najważniejszych aspektów turystyki społecznej, a zarazem fundamentem, który umożliwia jej pełną realizację, jest dostępność. Bez niej turystyka społeczna nie może spełniać swojej misji inkluzywności, a turystyka zrównoważona – swojej roli odpowiedzialności wobec środowiska i społeczeństwa.

Dostępność w turystyce oznacza eliminację wszelkich barier, które mogą ograniczać możliwość podróżowania, w tym:

• Bariery fizyczne. Takie jak brak dostosowania infrastruktury turystycznej, np. schodów bez podjazdów czy brak wind w obiektach noclegowych.
• Bariery komunikacyjne. Brak informacji dostępnej w formatach alternatywnych, takich jak język migowy, audiodeskrypcja czy treści cyfrowe zgodne z WCAG.
• Bariery ekonomiczne. Koszty wyjazdów, które są poza zasięgiem wielu grup społecznych.
• Bariery edukacyjne. Brak wiedzy wśród organizatorów turystyki na temat potrzeb osób z niepełnosprawnościami lub seniorów.

Dlaczego dostępność jest niezbędna?

Turystyka społeczna i zrównoważona mogą w pełni realizować swoje cele tylko wtedy, gdy są inkluzywne. Dostępność:

• Zwiększa uczestnictwo w turystyce. Umożliwia osobom z niepełnosprawnościami i innym grupom wykluczonym aktywne korzystanie z ofert turystycznych.
• Łączy społeczeństwo. Tworzy przestrzeń, w której wszyscy – bez względu na różnice – mogą czerpać radość z podróży.
• Promuje równość. Niweluje nierówności w dostępie do korzyści turystyki, takich jak relaks, edukacja czy integracja społeczna.
• Wspiera zrównoważony rozwój. Dostępne rozwiązania są często bardziej ekologiczne i efektywne, a także wpływają na poprawę jakości życia lokalnych społeczności.

Działania Fundacji Symbioza w obszarze turystyki społecznej i dostępnej

Fundacja Symbioza skupia się na promowaniu turystyki społecznej i zrównoważonej poprzez edukację, tworzenie sieci współpracy oraz realizację projektów wspierających dostępność. Dążymy do świata, w którym każdy – niezależnie od swojej sytuacji – ma możliwość korzystania z podróży. Od 2020 realizujemy Kongres Turystyki Społcznj - ogólnopolskie wydarzenie, podczas którego rozmawiamy o szerokim spektrum turystyki społcznej, wydajemy monografie i inne publikacje, które cieszą się uzaniem w branży. Realizujemy także projekt "Sojusznicy Lepszego Jutra" ukierunkowany na to, by Dolny Śląsk, w gdzie mieści się nasza główna siedziba i który kochamy - był coraz bardziej dostępny dla osób o specjalnych potrzebach. Więcej na jego temat znajdziesz w naszym serwisie dostepnydolnyslask.pl.

Wierzymy, że turystyka może być jednocześnie społeczna i zrównoważona, tylko wtedy, gdy staje się dostępna dla wszystkich.