Turystyka wiejska jest jedną z najdynamiczniejszych, najbardziej wielowymiarowych i różnorodnych form turystyki, która łączy elementy natury, kultury, edukacji oraz przedsiębiorczości. Jest to zarówno forma spędzania wolnego czasu, jak i strategia rozwoju obszarów wiejskich, która integruje korzyści społeczno-gospodarcze z zachowaniem lokalnej tożsamości i ochroną środowiska. W ostatnich dekadach, w dobie wzrastającej potrzeby powrotu do natury, ucieczki od miejskiego zgiełku oraz zrównoważonego stylu życia, turystyka wiejska stała się kluczowym elementem rozwoju obszarów peryferyjnych. Zainteresowanie nią było napędzane przez rolników poszukujących alternatywnych źródeł dochodu ze względu na spadające zyski z rolnictwa.

Definicja turystyki wiejskiej

Według definicji Światowej Organizacji Turystyki (UNWTO), turystyka wiejska to wszelkie formy turystyki prowadzone na terenach wiejskich, które obejmują interakcje z lokalną kulturą, społecznościami i środowiskiem. W przeciwieństwie do masowej turystyki, koncentruje się na małych grupach turystów, co pozwala na bardziej indywidualne doświadczenia.

W polskim kontekście turystyka wiejska została zdefiniowana  jako działalność turystyczna realizowana w środowisku wiejskim, która obejmuje zarówno wypoczynek w agroturystyce, jak i uczestnictwo w tradycyjnych pracach wiejskich, poznawanie kultury ludowej czy korzystanie z lokalnych zasobów przyrodniczych.

Może być odmianą ekoturystyki, kładącą nacisk na zrównoważone praktyki i zaangażowanie społeczności.  Rozwija się, bo naczna część populacji miejskiej jest coraz bardziej zainteresowana odwiedzaniem obszarów wiejskich, aby doświadczyć i zrozumieć wiejski styl życia.

Turystyka wiejska rozwija gospodarkę

W krajach rozwiniętych turystyka wiejska może odgrywać znaczącą rolę w lokalnych gospodarkach. W wielu z nich trafimy już na programy turystyki niszowej, takie jak wycieczki winiarskie, agroturystyka i wydarzenia sezonowe pokazujące radość zycia z obcowania z naturą na obszarach wiejskich. Te działania turystyczne przyczyniają się do rozwoju społeczności wiejskich i zapewniają korzyści ekonomiczne, w tym tworzenie miejsc pracy i wsparcie dla lokalnych przedsiębiorstw.

 Formy turystyki wiejskiej

Turystyka wiejska obejmuje szeroką gamę form, które odpowiadają różnorodnym potrzebom turystów:

• Agroturystyka: Pobyt w gospodarstwach rolnych, gdzie turyści mogą uczestniczyć w pracach rolnych, takich jak karmienie zwierząt, zbiór plonów czy produkcja lokalnych wyrobów.
• Eko-turystyka: Skupiona na odkrywaniu przyrody i edukacji ekologicznej.
• Turystyka kulinarna: Degustacja lokalnych produktów, warsztaty kulinarne, np. pieczenie chleba czy produkcja serów.
• Turystyka kulturowa: Odkrywanie lokalnych tradycji, rzemiosła, festiwali i obrzędów ludowych.
• Turystyka edukacyjna: Warsztaty tematyczne, np. nauka garncarstwa, wikliniarstwa, zielarstwa.

Kluczowe podmioty organizujące turystykę wiejską

Turystyka wiejska rozwija się dzięki współpracy wielu interesariuszy:

• Gospodarstwa agroturystyczne: Prywatne podmioty oferujące zakwaterowanie i atrakcje turystyczne.
• Stowarzyszenia i lokalne grupy działania (LGD): Organizacje wspierające promocję i rozwój turystyki wiejskiej, często w ramach programów unijnych, takich jak LEADER.
• Samorządy lokalne: Inwestują w infrastrukturę turystyczną, wspierają promocję regionu.
• Lokalni rzemieślnicy i producenci: Dostarczają produktów i usług dla turystów (np. warsztaty rękodzielnicze, degustacje).
• Organizacje turystyczne: Lokalne i regionalne organizacje promujące walory turystyczne obszarów wiejskich.

Organizacja turystyki wiejskiej w Polsce i na świecie

W Polsce turystyka wiejska odgrywa ważną rolę w strategii rozwoju obszarów wiejskich. Działania takie jak rozwój szlaków tematycznych (np. Szlak Architektury Drewnianej w Małopolsce) czy programy wsparcia finansowego (np. dotacje z PROW - Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich) pozwalają na dynamiczny rozwój tego sektora.

Na świecie turystyka wiejska jest kluczowym elementem zrównoważonego rozwoju w takich krajach jak m.in.:

• Włochy: Regiony Toskania i Umbria to centra agroturystyki, gdzie gospodarstwa oferują zakwaterowanie, degustacje wina i warsztaty kulinarne.
• Francja: Prowansja promuje turystykę opartą na lawendowych polach, lokalnych serach i winach.
• Słowenia: Dolina Soczy łączy agroturystykę z aktywnościami przyrodniczymi, jak rafting i piesze wędrówki.

Kto korzysta z turystyki wiejskiej?

Turystyka wiejska przyciąga szerokie spektrum odbiorców:

1. Rodziny z dziećmi. Poszukujące kontaktu z naturą, edukacji przez zabawę oraz możliwości uczestnictwa w pracach gospodarskich.
2. Seniorzy. Ceniący spokojny wypoczynek w otoczeniu przyrody, degustacje lokalnych produktów oraz ofertę zdrowotną.
3. Grupy zorganizowane. Szkoły, kluby sportowe czy koła zainteresowań, które organizują wycieczki edukacyjne i integracyjne.
4. Turyści zagraniczni. Poszukujący autentycznych doświadczeń, związanych z kulturą i tradycją regionu.
5. Osoby zainteresowane ekologią. Uczestniczące w warsztatach związanych z uprawą roślin ekologicznych, segregacją odpadów czy odnawialnymi źródłami energii.

Turystyka wiejska to dynamicznie rozwijający się sektor, który odpowiada na potrzeby współczesnych turystów szukających autentycznych i zrównoważonych doświadczeń. Odpowiednie zarządzanie, współpraca z lokalnymi społecznościami i inwestycje w infrastrukturę mogą uczynić turystykę wiejską modelem harmonijnego rozwoju. Przed nami jednak stoją wyzwania związane z ochroną dziedzictwa, promowaniem tej formy turystyki oraz dostosowaniem jej do zmieniających się warunków klimatycznych i społecznych.